به نقل از «فارس»

حمام‌های تاریخی خراسان رضوی؛ پیشنهاد گردشگری آخر هفته

تاریخ انتشار: ۸ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۹۹۷۹۰

به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، دیدن ابنیه تاریخی همیشه یکی از بهترین گزینه‌ها برای سرگرمی و در کنار آن آشنا شدن با میراث ملی است. خراسان رضوی به عنوان قطب گردشگری ایران دارای جاذبه های فراوانی برای مسافران است. یکی از این موارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته وجود حمام های تاریخی در این استان است. حمام‌ها در گذشته یکی از مهمترین اماکن عمومی به شمار می‌رفتند و روزانه افراد زیادی به آنجا رفت و آمد داشتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با توجه به اهمیت این بناها اغلب آنها در مرکز شهر و در کنار بازار و مسجد ساخته می‌شدند. در این مطلب به مرور و معرفی چند حمام تاریخی استان خراسان رضوی می‌پردازیم.

حمام کوشک فردوس

مجموعه تاریخی کوشک، شامل مسجد، حمام، حوض‌انبار و آب‌انباری است که در نزدیکی دروازه قاین در شهر تاریخی تون (فردوس امروزی) قرار گرفته‌اند. فضاهای این حمام شامل ورودی، راهروی پیچ در پیچ، بینه، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه، گلخن و هیزم دان می باشد. در کف این حمام کانال های گربه رو وجود دارد که دود حاصل از گرم کردن آب حمام از آن عبور کرده و باعث گرم شدن فضای حمام می شود. این حمام دارای دو بخش جداگانه مردانه و زنانه بوده که دسترسی به آن ها از دو سر در شمال غربی و جنوب غربی فراهم می شده است.

حمام عزت تربت جام

حمام عزت به صورت زیرزمینی است. این بنا شامل دو بخش عمومی مردانه و زنانه بوده و قسمت مردانه قدیمی‌تر از قسمت زنانه می‌باشد. حمام عزت شامل پلکان دسترسی از سطح خیابان به رختکن است. رختکن دارای طاق های جناغی و گنبد نسبتاً بزرگ و سکویی جهت نشستن و استراحت می باشد. دیگر قسمت ها شامل گرمخانه و خزینه است که در عمق حدود زمین قرار دارد و در گرم شدن آن کمک می کند. مصالح بکار رفته در این بنا آجر با ملات ساروج و گچ ساخته شده و دارای تزئیناتی در بدنه می باشد. این بنا در نزدیکی دو اثر تاریخی مسجد جامع علوی و بنای میر قوام الدین قرار گرفته است.

حمام مهدی قلی بیک مشهد

حمام مهدی قلی بیک مشهد یکی از قدیمی‌ ترین و بزرگ‌ ترین حمام‌های ایرانی‌ است. این حمام ساختار و نمایی زیبا و خیره کننده دارد به گونه‌ای که وقتی وارد آن می‌شوید رنگ و نگارهای روی دیوار حمام توجه را جلب می کند.

نکته جالب توجه این است که قدمت این حمام به دوران صفویه برمی‌گردد.  این حمام قدیمی در کنار حریم مطهر امام رضا (ع) و بازار قدیمی فرش فروشان مشهد قرار دارد و به این ترتیب رسیدن به آن کار ساده ای است.

حمام قدیمی چاهشک

حمام قدیمی چاهشک در نزدیکی شهرستان مشهد واقع شده است. این حمام قدیمی یکی از آثار ملی ثبت شده است که قدمت آن مربوط به قاجاریه می باشد. آدرس این بنای تاریخی در بخش طرقبه، ۳ کیلومتری غرب روستای چاهشک می باشد.

حمام شازده قوچان

قدمت این حمام تاریخی به اواخر دوران قاجار برمی‌گردد. این بنا در در زمان شکل گیری شهرستان قوچان در مرکز این شهر دایر شد و امروزه در خیابان شهید مطهری، خیابان گوهرشاد واقع شده است. حمام شازده قوچان در سال در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

حمام  نجف خان زاوه

این حمام در سال ۱۱۸۰ هجری قمری توسط نجف قلی خان وقف شد. زاوه یکی از شهرستان های استان خراسان رضوی است که در گذشته از توابع شهرستان تربت حیدریه به شمار می رفت ولی در سال ۱۳۷۸ از آن جدا شد. برای وجه تسمیه آن روایات زیادی وجود دارد. گفته می شود، نام زاوه بر گرفته از واژه «زو» و به معنای آب و سرزمین آبخیز است. حمام نجف خان دارای باغبانی آجری در وسعتی باعرض ۱۸.۵ متر و طول ۲۳ متربوده و از آثار به ثبت رسیده ی ملی ایران محسوب می شود. برای این که بتوان این بنا را دید باید به شهر دولت آباد، مرکز شهرستان زاوه، سفر کرد. این بنا در داخل شهر و در کنار مسجد جامع این شهر قرار دارد، به همین خاطر رسیدن به آن کار آسانی است و از کلیه وسایل حمل و نقل عمومی درون شهری می توان برای این کار استفاده کرد.

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی مشهد خراسان رضوی حمام قدیمی حمام ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۹۹۷۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شرحی بر قدیمی‌ترین فهرست‌نامه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی/خدمتی به گذشته، امروز و آینده

وقتی درباره فهرست منابع یک کتابخانه صحبت می‌کنیم، بیشتر ما درک اندکی از موضوع صحبتمان در این باره داریم و تقریباً می‌دانیم فهرست یک کتابخانه، لیست منظمی از کتاب‌ها و سایر مدارک موجود در آن است و همان‌طور که فهرست یک کتاب نشان‌دهنده محتویات داخل آن است، فهرست کتابخانه نیز منابع موجود در آن را معرفی می‌کند. این فهرست منظم در گذشته شبیه سیاهه‌ای بوده که ممکن است ما از وسایل داخل یک مکان بنویسیم، اما در حال حاضر این فهرست شامل اطلاعات متعدد و متنوعی از قبیل نام نویسنده، عنوان، ویرایش، ناشر، تاریخ انتشار، مشخصات ظاهری، موضوع و محل بایگانی مدرک مورد نظر است. اطلاعاتی که سهولت دسترسی مراجعان به یک اثر را نه تنها با نام کتاب که به کمک سایر اطلاعات آن مانند نام نویسنده یا موضوع، ممکن می‌کند. همان‌طور که گفته شد، از گذشته‌های دور، گردانندگان کتابخانه‌ها یا صاحبان آن‌ها فهرست‌هایی از منابع موجود در آن‌ها تهیه می‌کرده‌اند. عملی که در کتابخانه‌های کشورهای اسلامی نیز انجام شده است. از فهرست‌های گذشته مانند فهرست کتابخانه مأمون عباسی فقط نامی در متون آمده، اما اینکه این فهرست‌ها به چه شکل تهیه شده و یا شامل چه کتاب‌هایی بوده، مطلبی در اختیار پژوهشگران نیست.

کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا(ع)

ازجمله سیاهه‌هایی که باقی مانده، فهرست کتاب‌های کتابخانه آستان قدس رضوی است. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است که آثار آن از گذشته مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده است.  بر کسی پوشیده نیست که این کتابخانه به دلیل همجواری با حرم مطهر امام رضا(ع) و موقوفات بسیار آن شکل گرفته و رشد کرده و به عظمت امروزش رسیده است. حضور همین کتب وقفی موجب شکل‌گیری فهرست‌های متعدد از منابع این کتابخانه شده است. اهمیت این فهرست‌ها از این نظر است که می‌توان گفت آن‌هاتنها فهرست‌های به‌جامانده از کتابخانه‌ها در ایران قدیم هستند. از کتابخانه‌های دوره صفویه فهرست‌هایی با این مشخصات فعلاً موجود نیست و از دوره قاجار نیز فقط چند فهرست داریم که قابل مقایسه با فهرست‌های کتابخانه آستان قدس هستند. الهه محبوب در مقاله «فهرست‌های کتابخانه آستان قدس رضوی از صفویه تا قاجار» فهرست‌های موجود از کتابخانه آستان قدس را به چند دسته تقسیم کرده و به ذکر موارد مهم این فهرست‌ها در سه دوره زمانی صفویه، افشاریه و قاجار پرداخته است.

قدیمی‌ترین سیاهه کتاب‌های کتابخانه رضوی

براساس این گزارش، قدیمی‌ترین فهرست این مجموعه متعلق به سال‌های 1007 تا 1010 هجری قمری است. در این فهرست که با عنوان «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره...» آغاز شده، موجودی کتابخانه به تفکیک آمده است. نویسنده فهرست گویی بیشتر به خصوصیات ظاهری کتاب‌ها توجه کرده و آن‌ها را به صورت قرآن‌های جلددار، بدون جلد، کتب جلددار، کتب بدون جلد، تفاسیر، سی‌پاره‌ها و مصاحف و سایر کتب دسته‌بندی کرده است. این فهرست همچنین صورتی از اموال کتابخانه شامل رحل‌های موجود در حرم مطهر و کتابخانه و سی‌پاره‌دان‌ها را در خود دارد. در هر مورد، قطع، تعداد سطور، خصوصیات خطی، نوع ،و نوع تذهیب و همچنین نام واقف آمده است. گاهی شروط وقف کتاب نیز در فهرست ذکر شده است. کتابدار غیر از این اطلاعات به شرح امانت نیز پرداخته است. این نشان می‌دهد کتابدار با توجه به این فهرست، کتاب را به امانت و یا از مکان مربوط تحویل می‌گرفته: «قرآن وقفی مسماه زهراباجی مشروط بر آنکه در شرفیه مخصوص سلطان حیدرمیرزا در حرم تلاوت نمایند».

فهرستی از علوم کثیره موجود و مخزون

فهرست متعلق به دوره افشاریه سندی است در 28صفحه که کاتب آن به ذکر تعداد کتب و خصوصیات آن‌ها پرداخته است. در این فهرست نام کتب قرآن، فهرست خطوط ائمه(ع) و کتب وقفی و امانی و همچنین فهرست کتب وقفی شاه‌عباس با عنوان «بندگان سکندر نشان» آمده است. دیگر فهرست مشهور کتابخانه آستان قدس رضوی فهرست‌های موجود در دوره قاجار است. برخی از این‌ها به دستور متولیان و به صورت کتابچه مستقل و یا همراه با سایر موجودی کل حرم (مثل فهرست دفتر عضدالملکی) تهیه شده و یا در کتب افرادی که از کتابخانه بازدید کرده‌اند به‌طور خلاصه (سفرنامه خانیکوف) و یا مفصل (مطلع‌الشمس) آمده‌اند. «مطلع‌الشمس» یکی از کتاب‌های نوشته شده توسط «محمدحسن اعتمادالسلطنه» ملقب به «صنیع‌الدوله» است. این کتاب در سه جلد نگاشته شده و موضوع آن، گزارش یکی از سفرهای ناصرالدین‌شاه قاجار به شهر مشهد است. اما جلد دوم این کتاب در این گزارش مورد توجه ماست که به مشهد و آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا(ع) اختصاص دارد و در آن به مشهد، آثار و ابنیه حرم مطهر و کتیبه‌های آن و شرح حال بزرگان شهر می‌پردازد و در پایان، فهرست جامعی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در آن گردآوری شده است. این فهرست در زمان تولیت میرزا سعیدخان مؤتمن الملک به سال 1296ه.ق تنظیم شده است. اعتماد السلطنه در مقدمه فهرست، چگونگی یافتن فهرست را شرح داده: «درحین تألیف جلد ثانی کتاب مطلع‌الشمس، فهرست جمیع نسخه‌ای که فعلاً در کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا علیه الصلوةوالسلام از علوم کثیره موجود و مخزون است بدست آمده، اگر چه صورت آن فهرست چندان مصحح نبود ولی به قدر می‌شود منقح ساخته ثبت و الحاق آن پرداخته شد». البته نویسنده در این فهرست تنها نام و موضوع کتاب‌ها را آورده و ظاهراً آن را از روی فهرس‌تهای کتابخانه یادداشت‌برداری کرده است.

خدمتی به گذشته، امروز و آینده

 فهرست‌های فوق نشان می‌دهد کتابخانه آستان قدس رضوی از همان آغاز شکل‌گیری دارای نظمی خاص در ساماندهی بوده و افرادی آشنا به امور نسخه‌شناسی بوده‌اند که این فهرست‌ها را تهیه می‌کرده‌اند. جز این، فهرست کتب می‌توانند ما را به جهان اندیشه‌ای مردمان در گذشته برسانند. درواقع فهرست‌نویسان تنها به مردمان دوره خود خدمت نمی‌کنند و به نوعی به آیندگان نیز سود می‌رسانند. اینکه در آن روزگاران چه کتبی نوشته می‌شده و مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و مردمان نیز بیشتر چه کتبی را اهدا و وقف می‌کرده‌اند. دیگر نکته مهم در این فهرست‌ها شرح ویژگی جلدها و تذهیب و خط کتب است که می‌تواند در خصوص هنر مجلدسازی و تذهیب اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارد. نام و جایگاه واقفان نیز چهره اجتماعی مردمان آن روزگار را ترسیم می‌کند.

آزاده خلیلی